7: Volksgezondheid

In 2040 zijn de gezondheidsverschillen in Utrecht tussen de laagste en hoogste sociaaleconomische groepen met 30% afgenomen t.o.v. 2012. 

Wat hebben we bereikt in 2024?

In 2024 hebben we onder andere gewerkt aan het verhogen van de vaccinatiegraad, het rookvrij maken van terrassen in het kader van de Rookvrije generatie, het verder ontwikkelen van geboortenetwerken vanuit Kansrijke start en de modernisering van het sekswerkbeleid. We verstevigden onze integrale aanpak op gezondheid door samen met andere programma’s en partners in de stad in te zetten op het verkleinen van gezondheidsverschillen. Deze structurele gezondheidsaanpak is bestendigd met de in juni 2024 vastgestelde beleidsnota Gezondheid ‘Samen gezondheidsverschillen verkleinen 2024-2027’. Dit beleid is in lijn met het advies van de Sociaal-Economische Raad (SER).

Nieuwe activiteiten in 2024

Deze activiteiten hebben we uitgevoerd zoals in de Programmabegroting 2024 opgenomen

• Rijksvaccinatieprogramma: we zijn gestart met de wijkaanpak in Kanaleneiland en Overvecht om de vaccinatiegraad te verhogen, dit deden we in nauwe samenwerking met Stichting Sleutelpersonen Utrecht. We zagen dat de vaccinatiegraad verder is gedaald en de verschillen toenemen. We hebben gelobbyd voor extra middelen voor een wijkgerichte en doelgroepgerichte aanpak en ons voorbereid op het starten van een programma voor het verhogen van de vaccinatiegraad. Zie raadsbrief .
• Modernisering sekswerkbeleid: In 2024 is thuissekswerk toegestaan. Het raadsvoorstel wijziging APV t.a.v. seksbedrijven is verstuurd. Er zijn diverse gesprekken met ondernemers over kleinschalige locaties gevoerd en de kansrijkheid van een kleinschalig seksbedrijf in garage Paardenveld is verkend. Daarnaast is het sekswerkplatform en het lerend evalueren gestart. Zie o.a raadsbrief 5 december 2024 .

• Rookvrije generatie: de eerste terrassen in Utrecht zijn rookvrij geworden of hebben maatregelen genomen om roken te ontmoedigen. Het plaatsen van borden en/of tegels ‘Rookvrije zone’ bij speelplekken is in 2024 afgerond. Daarnaast zijn in samenwerking met partners in Overvecht moeilijk bereikbare groepen geïnformeerd over de risico’s van nicotine (snus/vape/sigaretten) en gemotiveerd om te stoppen.
• Gezond gewicht: Het Uitvoeringsprogramma Gezond Gewicht Utrechtse Jeugd 2024-2027 is opgesteld. Onderdeel hiervan is de Netwerkaanpak Overgewicht en Obesitas. Samen met partners hebben we de methodiek Fun2befit ontwikkeld en hiermee zijn we in 4 wijken gestart. De resultaten zijn hier zichtbaar.  

Deze activiteiten hebben we afwijkend of anders gerealiseerd dan opgenomen in de Programmabegroting 2024

• Rookvrije generatie: Ondanks dat Utrecht de landelijke pionier is in het tegengaan van nieuwe verkooppunten is dit niet gelukt wegens het ontbreken van landelijke wetgeving en daarmee handelingsperspectief. We blijven hiervoor lobbyen.

Activiteiten die we conform de programmabegroting 2024 niet meer zouden doen in 2024 

Activiteiten die we in lijn met de programmabegroting 2024 hebben beëindigd in 2024

• Niet van toepassing

Deze activiteiten hebben we afwijkend of anders gerealiseerd dan opgenomen in de Programmabegroting 2024

• Niet van toepassing

Activiteiten die we zouden blijven doen in 2024  

Deze activiteiten hebben we uitgevoerd zoals in de Programmabegroting 2024 opgenomen

• Jeugdgezondheidszorg (JGZ): Ook afgelopen jaar hebben we met meer dan 200 professionals ons dagelijks ingezet voor een kwalitatief goede jeugdgezondheidszorg in Utrecht. Naast de wettelijke taken hebben we extra ingezet op de kernpartneraanpak Jong Kind en Primair Onderwijs. Ook zijn we gestart met op basis van maatwerk indiceren voor de Voorschoolse Educatie en was er extra inzet van huisbezoeken voor taalstimulans bij de kinderen die dit het hardst nodig hebben. Zie ook programma Kansrijk opgroeien.
• Rijksvaccinatieprogramma (RVP): De JGZ voerde ook in 2024 het RVP uit. Sinds 2024 wordt het rotavaccin ook aangeboden. We hebben ons voorbereid op de wijzigingen in het RVP per 2025. In deze raadsbrief leest u over onze inzet voor een hogere vaccinatiegraad.
•  Kansrijke start : de acht bestaande geboortezorgnetwerken blijven zich ontwikkelen. Zo hebben we professionals ondersteund bij onderwerpen als informele zorg en ouderbetrokkenheid en ontwikkelden we een e-learning over Kansrijke Start. In de wijken Binnenstad en Noordoost hebben we verkennende gesprekken gevoerd om hier in 2025 te starten met een netwerk.
• Collectieve aanpak : Door collectief te werken, samen met partners in de stad, ondersteunden we bij enkelvoudige opvoed- en opgroeivraagstukken. Vanuit de JGZ hebben we ingezet op betere communicatie en pilots gedraaid voor fysieke groepsbijeenkomsten. Zie ook programma Kansrijk Opgroeien.
• Inspectie Kinderopvang (IKO): IKO heeft alle wettelijke taken op het gebied van het Landelijk register kinderopvang en het toezicht op en de handhaving van de Wet kinderopvang nauwkeurig uitgevoerd. We werkten dialooggericht, organiseerden houdergesprekken en online vragenuren voor aanbieders van kinderopvang en verstuurden geregeld nieuwsbrieven. De implementatie van het aangepast model risicoprofiel is door GGD GHOR Nederland doorgeschoven naar 1 januari 2025.
• Sekswerk: Belle hulpverlening heeft ook in 2024 op verschillende manieren sekswerkers begeleid: voorlichting, trainingen, hulpverlening, uitstapprogramma's, medische zorg. In totaal liepen er 131 hulpverleningstrajecten, 97 daarvan zijn opgestart in 2024. Uitstaptrajecten maken hiervan onderdeel uit: totaal aantal uitstaptrajecten 29, waarvan 19 gestart zijn in 2024. Het Informatie en Adviescentrum van Belle is 687 keer bezocht. Ook biedt Belle ondersteuning aan de Klankbordgroep van sekswerkers.
• Zorg – en hulpverlening kwetsbare Utrechters: we hebben ondersteuning en zorg geleverd aan 132 inwoners met overvolle of sterk vervuilde huishoudens. Ook zijn indicaties voor maatschappelijke opvang en beschermd wonen gegeven. Verpleegkundig specialisten hebben outreachend samen met partners sociaal-medische zorg voor dak- en thuislozen geleverd. 
• GGD Regio Utrecht: taken zijn conform de Gemeenschappelijke Regeling uitgevoerd waaronder infectieziektebestrijding, medische milieukunde, technische hygiënezorg, forensisch onderzoek en verstrekking PrEP.
•  Continuering Soa-poli en pilot Transkliniek: met de extra gemeentelijke investering zijn 500 meer soa- en seksualiteitsconsulten gedaan en hebben meer personen PrEP-zorg ontvangen. Een nieuwe spreekuurlocatie in Kanaleneiland is geopend en er is geïnvesteerd in contacten met intermediairs om toeleiding naar de spreekuren bij mensen met een migratieachtergrond en lage SES te stimuleren. De Transkliniek heeft diverse vormen van ondersteuning geboden.
• Middelengebruik en gokken: Het Preventie- en handhavingsplan alcohol 2023-2027 is uitgevoerd. We hadden in 2024 extra aandacht voor sportclubs en middelengebruik bij studenten. Vanuit de subsidie verslavingspreventie is o.a in Kanaleneiland en Overvecht inzet gericht op jongeren in een kwetsbare positie met extra aandacht voor snus en vapen. Daarnaast hebben we de drugsaanpak geëvalueerd . Ook is geld beschikbaar gesteld voor de aanschaf van een FTIR.
• Gezond leren op school: 10 basisscholen, en daarmee 2200 leerlingen, hebben ondersteuning ontvangen om te werken aan gezonde leefgewoonten (zie alle resultaten hier ). Ook hebben we sinds zomer 2023 ingezet op het versterken van de publiek-private samenwerking.
• Gezond ouder worden: in alle wijken is het landelijk programma Valpreventie uitgevoerd; inzet op valrisico-inschattingen, voorlichting en balansprogramma's. Het Doortrappen-programma is uitgevoerd in zes wijken.
•  Mentale gezondheid: met partners werkten we verder aan voorkomen en verminderen mentale problemen en versterken veerkracht. Vanuit nadere regel herstel en veerkracht zijn meerdere initiatieven uitgevoerd, zoals GeluksBV, wachtverzachter, Welzijn op Recept en Unbox jezelf/Unbox een ander .
• Geldzorgen: partners in verschillende wijken hadden veel aandacht voor geldzorgen en hebben bijvoorbeeld de samenwerking met de Geldzaak verbeterd. Binnen Kansrijke Start werden professionals ondersteund bij het bespreekbaar maken van geldzorgen.
• Gezonde leefomgeving: Gezondheid(-sverschillen) werd structureel meegenomen in de (advisering bij) ruimtelijke visies, tenders, omgevingsplannen en vergunningen. Extra aandacht was er voor de ligging en kwaliteit van sociale huurwoningen en voorzieningen voor groepen met een kwetsbaarheid. Bij de indeling van woningen en scholen adviseerden we over de plek in het gebouw van kwetsbare functies, zoals slapen en klaslokalen.
• Gezonde voeding: In de City Deal Gezonde en Duurzame Voedselomgeving is een overzicht (heatmap) (on)gezond voedselaanbod gemaakt. Deze heatmap biedt een afwegingskader bij aanvragen van nieuwe voedselaanbieders. En vormt één van de mogelijke instrumenten in de Voedselwet die VWS ontwikkelt.
• Gezondheidskennis: De gezondheid van Utrechters is in beeld gebracht met de Volksgezondheidsmonitor Utrecht . In 2024 is onder andere de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen uitgevoerd (publicatiedatum juni 2025).
• WHO: in samenwerking met de WHO en internationale netwerken zijn enkele Europese onderzoeksvoorstellen ingediend (uitsluitsel over financiering in 2025) en nieuwe projecten met EU financiering gestart. In WHO pilots werken we aan kennisontwikkeling over brede welvaart (inclusief Utrechts bedrijfsleven) en gezond ouder worden.
• Sleutelpersonen: de Sleutelpersonen hebben onder andere samengewerkt rond de wijkaanpak vaccineren en zich ingezet voor het bekend maken van armoederegelingen en voor beleid over sportdiscriminatie.
• Health Hub Utrecht : de samenwerking met externe partijen is verstevigd (o.a. Kennisplatform Utrecht Sociaal, ROM Utrecht), de Kennistafel is uitgebreid en verleent advies aan de inhoudelijke coalities, er is gestart met het opzetten van een lerend netwerk IZA Zorg & Sociaal in samenwerking met de U16.
• Versnelling Overvecht / Samen voor Overvecht: vanuit de regiodeal is extra inzet voor het jonge kind mogelijk gemaakt, waaronder inzet van een verloskundige coach voor moeders met bevallingstrauma's. Ook waren er 5 moederbabygroepen actief.

Deze activiteiten hebben we afwijkend of anders gerealiseerd dan opgenomen in de Programmabegroting 2024

• Jeugdgezondheidszorg (JGZ): In verband met personeelstekort en ziekteverzuim heeft de JGZ niet alle kinderen op tijd kunnen zien. De impact is beperkt gebleven doordat we hebben geprioriteerd en sommige consulten hebben ingekort. Verder was er extra aandacht voor ziekteverzuim. De JGZ heeft in 2024 de capaciteit op orde gebracht, waarmee een start is gemaakt om de achterstanden in te lopen.
• Met de extra middelen verkregen uit de Voorjaarsnota 2024 hebben we de wettelijke taken van de JGZ voor nieuwkomers kunnen financieren.
• In het coalitieakkoord is 100.000 euro beschikbaar gesteld om aan de voorkant te voorkomen dat ouders gaan scheiden en om bij te dragen aan het veilig kunnen opgroeien van kinderen in onze stad. Uitvoering van de activiteiten is vertraagd en start in 2025. (zie raadsbrief 4e kwartaal 2024 Hervormingen sociaal domein ).
• GALA(Gezond en actief leven akkoord): we hebben middelen uit het GALA-akkoord gebruikt voor diverse activiteiten met als doel een gezonde generatie in 2040. Bijvoorbeeld activiteiten in kader van gezond ouder worden, obesitas en overgewicht en Kansrijke start. Omdat de randvoorwaarden van het Rijk voor gemeenten onvoldoende helder waren, is minder besteed dan beschikbaar.  Een substantieel deel van de onderbesteding is het gevolg van een zeer late indexering van 2024.

In onderstaande tabel zijn de verschillen in de baten, lasten en reserves tussen de realisatie en actuele begroting 2024 toegelicht.