De huidige nota verbonden partijen uit 2015 wordt in 2025 geactualiseerd. Het doel is onder meer om in de geactualiseerde nota meer handvatten te bieden voor het maken van een beleidsmatige afweging; hoe het publieke belang het best geborgd kan worden.Daarnaast wordt ingezet op het verder professionaliseren van de governance (sturing, verantwoording, beheersing en toezicht) met betrekking tot de verbonden partijen. Daarin zal aandacht worden besteed aan het eenduidig beleggen van interne verantwoordelijkheden voor het toezicht en het beheer van verbonden partijen, waaronder de invulling van de zeggenschapsrechten. Onderdeel hiervan is verder het in beeld brengen en houden van de risico's per samenwerkingsverband.
Hieronder geven we een overzicht van de belangrijkste inhoudelijke ontwikkelingen en actualiteiten uit de individuele overzichten van de diverse verbonden partijen.
Belastingsamenwerking gemeenten en Hoogheemraadschap (BghU)
De reguliere dienstverlening en daarmee het halen van de normen staan onder druk door de ICT- transitie, de blijvende toestroom van bezwaren in combinatie met vergrijzing van personeel en een krappe arbeidsmarkt en daardoor moeilijk te vervullen vacatures. De beschikbare middelen voor de reguliere dienstverlening en de organisatieontwikkeling, met name de formatieruimte en huisvesting, lijken niet meer toereikend te zijn.
Het Utrechts Archief (HUA)
In 2024 werd de lopende beleidsperiode van HUA afgerond. Mijlpalen waren onder meer de inrichting van een nieuw proces voor het beheren, bewerken en beschikbaar stellen van digitaal archief en de ontwikkeling van gebruikerstoepassingen met Linked Open Data. Het beleidsplan 2025-2028 voorziet in nieuw beleid voor de inzet van AI en Common Ground-oplossingen en de doorontwikkeling van het publieks-en dienstenaanbod. In 2024 werd een half miljoen archiefstukken gedigitaliseerd, waaronder koloniale archieven van grote (inter)nationale waarde. Ook stroomde ruim 700 meter archief van overheden binnen en waren er bijzondere aanwinsten voor de collecties tekeningen, film en fotografie. Het gebruik van de dienstverlening nam toe en het publieksprogramma kende een goed jaar met de drukbezochte tentoonstellingen De Getekende Stad en Door de lens van Moesman.
Bestuurlijk zijn er verschillende ontwikkelingen aan de orde: de aanpassing van de huidige GR aan de WGR, de uittreding van het Rijk uit de GR, de invoering van de nieuwe Archiefwet en het oprichten van een GR met twee partijen: de Gemeente Utrecht en de Provincie Utrecht.
Recreatieschap Stichtse Groenlanden
Het aantal inwoners in het werkgebied van Stichtse Groenlanden stijgt. Om die recreatieve druk op te kunnen vangen wil het recreatieschap Stichtse Groenlanden de terreinen beter benutten door deze voor meer verschillende bezoekers gedurende het hele jaar aantrekkelijker te maken. Vanaf 1 januari 2023 zijn de beheertaken belegd bij Staatsbosbeheer, de periode 2023 t/m 2024 is gebruikt als transitieperiode waarin de nieuwe uitvoeringsorganisatie optimaal is ingericht voor de uitvoering van de taken.
Regionale uitvoeringsdienst (RUD)
In 2024 is een start gemaakt met de voorbereidingen voor het overdragen van de milieucontroles en energiecontroles, van de Gemeente Utrecht aan de RUD, per 1 januari 2025. Tevens zal in 2025 de fusie, waarmee in 2024 een start is gemaakt, van de RUD en de ODRU verder vorm krijgen. Bij de fusie zal de begrotingsproblematiek 2026 een belangrijk onderwerp zijn voor het creëren van een (mede) kosten efficiënte organisatie.
Veiligheidsregio Utrecht (VRU)
Door de groei van de stad en de regio zien we in 2024 de aanrijtijden van de brandweer onder druk is komen te staan. De verwachting is dat vanaf 2025 de aanrijtijden te hoog gaan oplopen en daarmee kan de wettelijke norm mogelijk niet gehaald wordt. Op basis van de huidige verdeelsystematiek betaalt de gemeente Utrecht ook mee aan de panden in de regio. Investeringen in nieuwe brandweerpanden zullen tot extra kosten voor de gemeente leiden, waar niet direct een vergoeding van het gemeentefonds tegenover staat. Dit risico is sinds 2024 als risico in de jaarrekening opgenomen voor de onderbouwing van het weerstandsvermogen. We zien bij de kadernota 2026 van de VRU een tekort optreden vanaf 2026.Vanuit de visie op huisvesting wordt binnen de VRU gewerkt aan een aantal scenario’s voor de verdeling van huisvestingslasten. Hierbij is het uitgangspunt om de huisvestingslasten voor alle voorzieningen (regionaal en lokaal) collectief te financieren op basis van de verdeelsleutel van het gemeentefonds. Deze wordt momenteel ook gehanteerd (zijnde 34%) voor de overige kosten van de bedrijfsvoering van de VRU.
Coöperatie Wigo4it U.A.
In de periode tot en met 2023 is Wigo4it afgebouwd tot een zogenaamde fit-for-purpose-organisatie voor de applicatie Socrates voor de inkomensvoorzieningen. De begroting is afgebouwd tot het niveau van de meerjarenbegroting.In de periode van de afbouw en daarna bestaat het risico van vertraging bij zowel Wigo4it als bij de gemeente Utrecht. Dit risico heeft zich in 2024 voorgedaan.De geplande invoerdatum voor de overgang naar de opvolger van de applicatie RMW is verplaatst naar 31 augustus 2025. Het realiseren van deze datum vraagt stevige procesmatige sturing vanuit het programma Versterken Common Ground.In 2025 faseren we de applicatie Galo uit. Mitigatie vindt onder andere plaats door zoveel mogelijk aan te sluiten op bestaande oplossingen van andere G4-gemeenten.
BNG Bank NV
Het in september 2024 gepubliceerde halfjaarbericht laat een positieve ontwikkeling zien. De nettowinst over het eerste halfjaar bedraagt 158 miljoen euro en dat is 17 miljoen euro hoger dan een jaar eerder. De hogere nettowinst is onder andere een gevolg van een hoger renteresultaat. De kredietverlening lag ook op een hoger niveau dan in 2023. De kapitaalpositie van de bank is onverminderd sterk. Rekening houdend met financieel-economische en geopolitieke ontwikkelingen en onzekerheden acht de bank, het niet verantwoord om een uitspraak te doen over het verwachte nettoresultaat over 2024.
NV Vitens
Als gevolg van de watertransitie, die is gestart in 2024, voorziet Vitens de komende jaren een sterke toename van haar investeringsniveau. Daarvoor moet Vitens geld lenen. Hoewel de WACC voor de periode 2025-2027 is vastgesteld op 4,32% (was 2,95%) is de vraag of Vitens in staat is om voldoende eigen vermogen op te bouwen. Dat eigen vermogen is nodig om externe financiering (vreemd vermogen) aan te kunnen trekken. Daarmee bestaat de kans dat Vitens aandeelhouders verzoekt om kapitaal bij te storten. Omdat het eigen vermogen nog niet het minimumniveau heeft dat Vitens in haar continuïteitsbeleid heeft bepaald keert zij al enkele jaren geen dividend uit en de verwachting is dat dit voorlopig zo zal blijven.
UW Holding BV
De gemeente (als aandeelhouder) en de raad van commissarissen hebben eind 2023 besloten om UW onder verscherpt toezicht te plaatsen (raadsbrief 23 december 2023 ). Daarnaast heeft UW de opdracht gekregen een realistisch herstelplan voor de toekomst te maken om de doelstellingen uit het Ondernemingsplan 2023-2026 en de transitie naar een sociaal ontwikkelbedrijf te realiseren. UW heeft hierin ondersteuning gekregen van de Galan Groep (zie raadsbrief 3 juni 2024 ). In het herstelplan is een delivery agenda opgenomen. Deze bevat de onderwerpen en sturing om op de korte termijn in control te komen en prestaties te realiseren. De voortgang op de delivery agenda wordt maandelijks door de gemeente gemonitord. In het tweede kwartaal 2025 wordt aan de raad een brief gestuurd met mogelijke toekomstscenario's voor UW.De gemeente verstrekt in 2024 een aanvullende subsidie voor het exploitatietekort op de Wsw van 1,8 miljoen euro. Voor het verwachte tekort in 2024 hebben we een aanvullende subsidie van 2,6 miljoen euro toegekend (raadsbrief 10 juli 2024 ). Daarnaast is er een aanvullende subsidie verstrekt van 2,3 miljoen euro voor uitvoering van de delivery agenda (tweede bestuursrapportage 2024). De totale bijdrage van Utrecht in aanvulling op het rijksbudget voor de Wsw bedraagt daarmee in 2024 6,7 miljoen euro (1,8 miljoen euro + 2,6 miljoen euro + 2,3 miljoen euro). In de Voorjaarsnota 2024 is voor de uitvoering van de Wsw conform Ondernemingsplan 2023-2026 vanaf 2026 een besparing van 0,3 miljoen euro per jaar opgenomen. De bijdrage bedraagt daarmee vanaf 2026 1,5 miljoen euro per jaar. In 2025 is de bijdrage eenmalig 1,45 miljoen euro (verrekening 2023 en 2025; zie Voorjaarsnota 2023 bijlage 7).
Wijkontwikkelingsmaatschappij Lombok BV
In 2024 zijn de verduurzamingsmaatregelen afgerond. Alle panden van de WOM Lombok hebben energielabel A gekregen. Daarnaast zijn de 3 aangekochte panden gerenoveerd. In één van de panden is Rumah Lombok vorig jaar geopend. Dit is een werk- en ontmoetingsplek voor iedereen die bijdraagt aan het verbeteren en veilig houden van de winkelstraat, zoals de buurtconciërge, boa's, wijkagent, partners uit de wijk en medewerkers van de gemeente. In de andere twee panden komt naar verwachting een restaurant.
WOM Noordwest Beheer B.V.
Afgelopen jaar is een nieuw pand aangekocht, waar voorheen Chinees restaurant Man Far gevestigd zat. Dit pand wordt opgeknapt en opnieuw ontwikkeld, zodat het bijdraagt aan een fijne, levendige en ondernemende straat.
Regionale Ontwikkelingsmaatschappij (ROM) Regio Utrecht
In 2024 heeft de ROM haar activiteiten in lijn met de meerjarenstrategie 2023-2026 verder uitgevoerd. Aan haar voorgenomen rol om in economisch roerige tijden juist die ondernemers te ondersteunen die zo belangrijk zijn voor onze maatschappelijke opgaven is in 2024 verder invulling gegeven. Dit is gebeurd binnen drie domeinen:
1) Investeren, waar er ondanks afkoeling van het investeringsklimaat voor Venture Capital toch nieuwe investeringen zijn gedaan gericht op de gedefinieerde ecosystemen Earth Valley, Life Science & Health and New Digital Society.
2) Innoveren, waarbij er verder is ingezet op het ontwikkelen van innovatieve ecosystemen, om daarmee de randvoorwaarden voor innovatieve ondernemers binnen de ecosystemen op orde te hebben en houden.
3) Internationaal, waar er verdere stappen zijn gezet om de ecosystemen te versterken door begeleiding van innovatieve bedrijven uit de regio Utrecht naar buitenlandse markten en innovatieve buitenlandse bedrijven te helpen zich te vestigen in de regio Utrecht.
De ROM laat voor 2025 een sluitende begroting zien voor het ontwikkelingsbedrijf. Daarin is wel rekening gehouden met een taakstelling van €200.000, welke in overleg met de aandeelhouders door ROM ingevuld dient te worden. Daarnaast zijn we als aandeelhouders met de ROM in gesprek over de realisatie van een structureel sluitende begroting vanaf 2026. Mogelijke bezuinigingen op de ROM(s in Nederland) door de Rijksoverheid vormen echter een potentiële bedreiging voor de financiële stabiliteit van de ROM.
Naast de exploitatiebegroting is een breed gedragen investeringsplan voor het fondsvermogen een integraal onderdeel van de financiële toekomstvisie voor de ROM. De aandeelhouders werken samen met de ROM toe naar een resolverend fonds. Omdat met het huidige fondskapitaal van de ROM revolverendheid nog niet bereikt kan worden en het beschikbare fondskapitaal in 2026 naar verwachting uitgeput is, vraagt dit richting de toekomst om het uitbreiden van de investeringsportefeuille. De aandeelhouders gaan in 2025 dan ook verder in gesprek met de ROM over eventuele toekomstige mogelijkheden om het fonds te vergroten.