6: Leefomgeving en ondergrond

Utrecht werkt aan het verbeteren van lucht- en geluidkwaliteit en een gezonde, veilige leefomgeving en ondergrond. 

Wat hebben we bereikt in 2024?

Luchtverontreiniging is de eerste milieu gerelateerde ziekmaker. De beleidsnota Luchtkwaliteit is aangevuld met extra luchtkwaliteitsmaatregelen (waarmee we streven naar de WHO-advieswaarden). We voldeden in 2023 aan de wettelijke EU-grenswaarden. De beleidsnota Geluid en Trillingen en de beleidsnota Omgevingsveiligheid zijn vastgesteld door de gemeenteraad. We hebben een belangrijke mijlpaal behaald in de Nedereindse Plas: de Regionale Uitvoeringsdienst (RUD) heeft de definitieve beschikking afgegeven waardoor we een fase van actieve sanering hebben afgerond. De beleidsnota Ondergrond die regie op de ondergrond mogelijk moet maken, is vertraagd door de complexiteit van het onderwerp en de bezuinigingen.  

De (voorlopige) berekende (jaargemiddelde) resultaten t.a.v. luchtkwaliteit over het jaar 2023 staan in de tabel hieronder: (volgend jaar publiceren we de resultaten over 2024 in de jaarstukken) 

Nieuwe activiteiten in 2024

Deze activiteiten hebben we uitgevoerd zoals in de Programmabegroting 2024 opgenomen

• We hebben mogelijkheden van soundscaping onderzocht, waarmee we beter inzicht kregen in maatregelen die geluidskwaliteit verbeteren. We hebben dit in verschillende projecten aangedragen, bijvoorbeeld in de ontwerpen van Park Leeuwesteijn en het project "Fietsen naar Papendorp".  
• De wettelijke taken op het gebied van bodem zijn overgedragen aan de Regionale Uitvoeringsdienst Utrecht (RUD) in een proeftuin in fases. De formele overdracht van de taken, met uitzondering van de digitale systemen, heeft plaatsgevonden per 1-1-2025. 

• Op 31 mei 2024 hebben we de Groene Verantwoordingsdag georganiseerd naar aanleiding van Motie 2022/163. Op deze dag zijn er 3 collegeleden, 5 raadsleden en meer dan 50 initiatiefnemers in gesprek gegaan. Zie raadsbrief 26 juni 2024 en impressieverslag.  

Deze activiteiten hebben we afwijkend of anders gerealiseerd dan opgenomen in de Programmabegroting 2024

•  Uitvoeringsprogramma Geluid en Trillingen: we zijn gestart met het uitwerken van de Beleidsnota Geluid en Trillingen in het omgevingsplan en in een uitvoeringsprogramma. Verschillende beleidsvoornemens zijn in de eerste wijziging van het omgevingsplan verwerkt, bijvoorbeeld de eis dat elke nieuwe woning een geluidluwe gevel moet hebben. Door capaciteitsproblemen is het uitvoeringsprogramma nog niet gereed. 
•  Actieplan Geluid en Trillingen: door vertraging in het opstellen van het uitvoeringsprogramma Geluid en Trillingen is aan de Europese verplichting om een actieplan op te stellen nog niet voldaan.  

• Onderzoek of er voldoende wordt gecommuniceerd over risico’s van vervoer van en werken met gevaarlijke stoffen: dit (niet urgente) onderzoek is nog niet afgerond. Door capaciteitsproblemen lag de prioriteit bij de wettelijke taken. 

• Onderzoek of de risicocommunicatie kan worden verbeterd: omdat het onderzoek naar communicatie over de risico’s van gevaarlijke stoffen nog niet afgerond is, is nog niet in beeld of het nodig is de risicocommunicatie te verbeteren. 

• Uitwerken van de Beleidsnota Luchtkwaliteit in een uitvoeringsprogramma: we vulden de ontwerp-Beleidsnota luchtkwaliteit aan met een voorstel voor aanvullende maatregelen. Omdat de Beleidsnota luchtkwaliteit in 2024 nog niet was vastgesteld, zijn de daarop gebaseerde uitvoeringsprogramma's nog niet gereed.
• Luchtkwaliteit: we onderzoeken of we (ook) met sensoren kunnen gaan meten. Het onderzoek naar meten met sensoren is nog niet gereed, we hebben ons hierop verder georiënteerd.

• Opstellen visie en beleid ondergrond: op basis van De Utrechtse Standaard voor de beleidscyclus is ervoor gekozen alleen een beleidsnota op te stellen. De Beleidsnota ondergrond is vertraagd als gevolg van de complexiteit, capaciteitsgebrek en bezuinigingen.  

• Beleid op lood en biodiversiteit: het uitvoeringsprogramma lood wordt niet verder uitgewerkt. Het voorstel voor aangepaste normen voor lood wordt opgenomen in de Beleidsnota ondergrond. Als het gaat om het beleid voor bodembiodiversiteit: in het kader van de UBA 2024 is besloten om op dit onderwerp te bezuinigen. 

Activiteiten die we conform de programmabegroting 2024 niet meer zouden doen in 2024  

Activiteiten die we in lijn met de programmabegroting 2024 hebben beëindigd in 2024

• RUD: De taken in het kader van vergunningverlening, meldingen en toezicht en handhaving op het gebied van bodem zijn overgedragen aan de RUD. Voor wat betreft de digitalisering en data overdracht is vertraging opgelopen. 

Deze activiteiten hebben we afwijkend of anders gerealiseerd dan opgenomen in de Programmabegroting 2024

Niet van toepassing

Activiteiten die we zouden blijven doen in 2024

Deze activiteiten hebben we uitgevoerd zoals in de Programmabegroting 2024 opgenomen

• We adviseerden over milieuaspecten bij ruimtelijke ontwikkelingen, waarbij ambities op projectniveau integraal afgewogen werden. 

• Duurzaamheidsverslag: we publiceerden het jaarlijkse Duurzaamheidsverslag , waarin we gedetailleerd rapporteren over de stand van zaken met betrekking tot duurzaamheid.  

• Geluid en trillingen: we stelden compenserende voorwaarden bij ruimtelijke ontwikkelingen (zoals geluidluwe gevels en rustige buitenruimten). Voorbeelden hiervan zijn de bestemmingsplannen Thomas à Kempisplantsoen, Veilingstraat, Groenewoud en Papendorp.

•  Geluidsniveau: we streefden naar een maximaal geluidsniveau van 63 dB bij nieuwe woningbouwontwikkelingen dat strenger is dan de wet voorschrijft. Bij woningontwikkelingen langs de Vleutensebaan passen we dit toe.  

• Grenswaarde trillingen: we stelden grenswaarden aan trillingen bij nieuwe woningen langs het spoor. Bijvoorbeeld bij de nieuwe woningen aan het Thomas à Kempisplantsoen passen we aanvullende trillingsmaatregelen toe. 
• Knelpunten geluid en trillingen: we verbeterden bestaande knelpunten door maatregelen te nemen. Voorbeelden hiervan zijn de Amsterdamsestraatweg (door herinrichting en 30 km/u) en de Kaatsstraat-Albatrosstraat-Willem van Noortstraat (door afslagverbod Oudenoord).  

• Geluidssaneringsprojecten: we deden in het kader van het uitvoeren van geluidsaneringsprojecten (op kosten van de Rijksoverheid) woningopnames aan de Balijelaan en de Lessinglaan/Haydnlaan.  

• Omgevingsveiligheid: we hielden het Register Externe Veiligheid bij. In 2024 zijn de criteria voor aandachtsgebieden gewijzigd, om deze reden is voor meerdere bedrijven het register bijgewerkt. Ook zijn hier nieuwe risicovolle activiteiten aan toegevoegd. 

•  Luchtkwaliteitsmaatregelen: we voerden luchtkwaliteitsmaatregelen (milieuzones, bouwwerktuigen, houtstook) uit, waarmee we voortdurend de emissies van vervuilende stoffen verminderen, en we monitorden de effecten via berekeningen en metingen. Deze zijn in de monitoringsrapportages over 2021 en 2022 gepubliceerd. Voor de aanscherping van de milieuzone naar emissieklasse 4 en de invoering van de zero emissiezone (beiden per 1 januari 2025) zijn de verkeersbesluiten genomen. 

•  Schone Lucht Akkoord: we werkten landelijk samen in het Schone Lucht Akkoord, door deelname aan werkgroepen en pilots. Ook op bestuurlijk niveau nemen we deel aan de Stuurgroep. 

•  Luchtkwaliteitsmaatregelen: we onderzochten, in het kader van de nieuwe Beleidsnota luchtkwaliteit, of er nieuwe extra maatregelen nodig en haalbaar zijn om emissies van vervuilende stoffen te verminderen, en hebben deze in de beleidsnota opgenomen.

• Stikstofdepositie: we adviseerden over stikstofdepositie bij ruimtelijke projecten en maakten/controleerden berekeningen. 

•  Emissieloos vervoer, oplaadinfrastructuur: we stimuleerden en faciliteerden de transitie naar emissieloos vervoer verder door laadinfrastructuur bij te plaatsen. In 2024 ging de nieuwe concessie voor de plaatsing en exploitatie van laadpalen in. In 2024 zijn drie snelladers geplaatst. Het plaatsen van snelladers op de overige 17 locaties is vertraagd doordat de contractant niet in staat is gebleken de laders tijdig te plaatsen. De concessie is daarom in 2024 opnieuw aanbesteed en gegund aan Total Energies.  

•  Regie op het gebruik van de ondergrond met oog op beschermen, beheren, benutten, beter maken: we adviseerde bij energietransitie en andere complexe projecten. Ook voor het Nationaal Programma Bodem, Ondergrond en Grondwater is in samenwerking met vertegenwoordigers van de G4 en G40 geadviseerd in en meegeschreven aan het Programmaplan. 

• We hebben verder gewerkt aan het bodemenergiebeleid als onderdeel van de beleidsnota Warmte. Ook adviserende we over bodemenergie bij gebiedsontwikkelingen. 
• We hebben het 3D model van de ondergrond doorontwikkeld door verrijking van het model met verschillende databronnen en nieuwe mogelijkheden voor visualisatie en analyse.

• We werkten verder aan het actualiseren van het Gebiedsplan Gebiedsgericht Grondwaterbeheer met de focus op het verkrijgen van draagvlak en draagkracht. De Raad is geïnformeerd over de stand van zaken en over de doorwerking op bestuurlijke en ambtelijke effecten. Zie Raadbrief 11 september 2024   

• Nazorgactiviteiten: 
  • Nazorg Nedereindse Plas: de sanering Oostplas is afgerond; de evaluatierapportage is herzien, ingediend bij en beschikt door de RUD. De gronddepots (+- 80.000 m3) hebben een definitieve bestemming gekregen. Zie Raadsbrief 18-12-2024  
  • Nazorg Griftpark, Bestparc en project Teerpompen: de reguliere langjarige nazorg Griftpark is in 2024 voortgezet. Er zijn drie pilots (Nitraatproef, Constructed wetland (moerasfilter) en de sulfaatproef) gestart en er is gestart met de afbouw van de nazorg van het Griftpark. Wij informeerden de raad eerder over de voorbereidingen op de start van de pilots in 2023.  
  • Historische spoedlocaties: op de historische spoedlocaties waar een VOCl-verontreiniging aanwezig is, zijn onderzoeken gestart om deze verontreinigingen beter in beeld te krijgen én meer inzicht te verkrijgen in het effect van deze verontreinigingen op het halen van de doelstellingen van het Gebiedsplan. 
• Ontplofbare oorlogsresten: er is verder gewerkt aan de bodembelastingskaart en de bijbehorende rapportage. 

Deze activiteiten hebben we afwijkend of anders gerealiseerd dan opgenomen in de Programmabegroting 2024

Niet van toepassing

In onderstaande tabel zijn de verschillen in de baten, lasten en reserves tussen de realisatie en actuele begroting 2024 toegelicht.